'Cartoonrellen' tonen vooral culturele verschillen aan
Februari 2006
Als je op de televisie vanuit het rustige en veilige Nederland beelden van elders op de wereld te zien krijgt, kan dat grote verbazing opwekken. Natuurlijk ben je heel wat gewend, maar je kijkt er toch van op dat een aantal spotprenten voor geweld, rellen, veel schade en zelfs doden kunnen zorgen. Vanwaar zoveel woede over een simpele serie cartoons?

De spotprenten afgedrukt in een Deense krant zorgden voor al dan niet gewelddadige protesten op allerlei plekken in de wereld. Zo werden enkele westerse ambassades aangevallen in onder andere Libanon en Iran en werden in Pakistan enkele Westerse bedrijven door een woedende menigte vernield. Het meest zorgwekkende is de grote schaal waarop de ongeregeldheden plaatsvonden en het feit dat er zelfs doden bij vielen.

Veel moslims voelen zich beledigd door de cartoons en daar valt weinig over te zeggen. Dit is een gevoel wat er nu eenmaal is. De profeet Mohammed afgebeeld met een ‘bomtulband’ is voor enkele fundamentalistische moslims wellicht een kloppend beeld. Voor heel veel meer moslims klopt dit beeld helemaal niet. Zij vinden dat hun profeet beledigd wordt en dat actie nodig is. De manier waarop er gereageerd wordt verschilt, maar voor sommigen is dit helaas een zeer gewelddadige reactie. De aanvallen op de westerse ambassades geven een grote willekeur aan die verklaard kan worden door een blinde haat tegen het westen. Bovendien heeft de Deense regering weinig te maken met dat wat een krant in dat land publiceert. In Denemarken is er immers sprake van vrijheid van meningsuiting. Daar zit dan ook gelijk de crux van het probleem.

Geert Wilders en een Italiaanse minister zochten de publiciteit door de cartoons op verschillende wijze te publiceren, met het doel de vrijheid van meningsuiting te beschermen. Helaas gooiden ze hiermee enkel meer olie op het vuur. Ze zorgden voor meer felle reacties. Balkenende roept keer op keer dat er andere manieren zijn om te reageren. Zo kan men naar de rechter stappen, of reageren met de pen in de hand. Behalve dat dit voor heel veel mensen op de wereld nauwelijks serieuze mogelijkheden te noemen zijn, komt daar nog bij dat in grote delen van de wereld een gewelddadige reactie bij belediging van de profeet Mohammed wel geaccepteerd is.

Het is precies dit culturele verschil in opvatting dat op dit moment zorgt voor zoveel onrust in de wereld. De moslims die op de straten demonstreerden tegen de spotprenten, die gebouwen vernielden en in brand staken en ambassades aanvielen, hechten geen waarde aan vrijheid van meningsuiting. In Europa is godsdienst steeds minder belangrijk aan het worden. In grote delen van de wereld neemt religie echter nog een zeer belangrijke plaats in de samenleving in. Voor de demonstranten komt godsdienst op de eerste plaats, vrijheid van meningsuiting is niet iets wat zij wensen. Zeker niet als hiermee hun waarden aangetast kunnen worden. In de westerse wereld is men echter van mening dat de westerse waarden aangetast worden, vandaar onder andere de reactie van kamerlid Wilders.

Het is goed dat we in Nederland vrijheid van meningsuiting kennen en hoewel er ook in ons land wel eens problemen ontstaan, is iedereen inderdaad vrij om te zeggen wat hij of zij wil. Het is goed voor deze vrijheid te vechten, maar tegelijkertijd ook zeer belangrijk te beseffen dat een overgroot deel van de wereldbevolking religie nog ver boven dit grondrecht stelt. ‘Grensoverschrijding van dit soort uitingen kan daardoor tot problemen zorgen. Belediging van de profeet was voor moslims in verschillende landen aanleiding tot zeer hevige reacties. Het zijn de verschillen tussen twee ‘culturen’ die zorgen voor veel onenigheid en een golf van geweld. Het valt te verwachten dat het ook nog wel even zal duren, voordat deze groepen naar andere vreedzame middelen grijpen om hun onvrede te uiten. Enige bedachtzaamheid is dus nodig. Strijden voor deze vrijheid is belangrijk, maar het doorgaan met het plaatsen van voor zoveel moslims beledigende cartoons of andere uitingen zal voorlopig nog tot zeer felle reacties en polarisatie zorgen, door de grote culturele verschillen tussen twee werelden.